آداب تعلیم و تعلم
آموختن از شایستگان : رسول خدا (ص) می فرماید : دانش آموزی بر هر مسلمانی واجب است ، پس دانش را از جایگاه آن و اهلش بخواهید .
رسول خدا (ص) می فرماید : یکی از وصیت های ذوالقرنین این است : علم را از کسی که از دانش خود بهره نبرده است یاد مگیر ، زیرا کسی که علمش برای خودش سود نداشته به تو سود نرساند .
امیر مؤمنان (ع) می فرماید : ای مردم ! دانش نزد اهلش اندوخته است و شما مأمورید که آن را از اهلش بجویید.
صبوری : پیامبر (ص) می فرماید : هر که ساعتی بر خضوع یادگیری شکیبایی نورزد ، همواره در خواری جهل بماند .
شرم نکردن : امام رضا (ع) می فرماید : کسی که علم ندارد نباید از یادگیری شرم کند .
جواز تملّق در تعلّم : رسول خدا (ص) می فرماید : تملّق از اخلاق مؤمنان نیست ، مگر در یادگیری دانش .
امیر مؤمنان (ع) می فرماید : تملّق و حسد از خوی مؤمنان نیستند ، مگر در یادگیری دانش .
دوری از انگیزه های دنیایی: رسول خدا (ص) می فرماید : علم را با انگیزه مباهات بر دانشمندان و جدال با بی خردان و ریا در مجالس و جلب توجه مردم به سوی خود جهت ریاست طلبی نیاموزید ، چون هر کس چنین کند در آتش است و روز قیامت علم او حجتی بر ضدّ او خواهد بود ؛ لیکن آن را فرا بگیرد و به دیگران یاد بدهید.
راوی گوید : از امام صادق (ع) شنیدم که می فرمود : هر کس جیره خوار علمش باشد تهیدست شود . به آن حضرت عرض کردم : فدایت شوم! در میان شیعیان و دوستان شما گروهی هستند که علوم شما را فرا می گیرند و در میان شیعیانتان ترویج می کنند و مردم هم نسبت به آنان احسان و اهداء و اکرام دارند .
آن حضرت فرمود : اینان جیره خوار علم نیستند ، بلکه جیره خوار علم کسی است که بدون علم و هدایت الهی به طمع کالای بی بها و زود گذر دنیا فتوا می دهد تا حقوق دیگران را زیر پا نهد .
یادداشت کردن : امام حسن (ع) پسران خود و پسران برادرش را خواست و به آنان فرمود : شما اکنون نوباوگان خانواده هستید و روزی فرا رسد که بزرگسالان خانواده های دیگری باشید ، پس علم بیاموزید و هر یک از شما نمی تواند علم را حفظ کند ، و در منزل نگه دارد [ تا موقع لزوم از آن بهره مند شود ] .
پرسشگری : امام باقر (ع) می فرماید : دانش گنجینه هایی است و کلیدهای آن پرسش است ، پس پرسید – خدایتان رحمت کند – ، چرا که درباره دانش به چهار نفر پاداش داده می شود : پرسنده ، پاسخ دهنده ، شنونده و دوستدار آنان.
آموزش به دیگران : رسول خدا (ص) می فرماید : بهترین صدقه این است که مرد دانشی را بداند و آن را به برادرش یاد دهد .
امام باقر (ع) می فرماید : زکات دانش این است که آن را به بندگان خدا بیاموزی .
یکسان نگری در تعلیم : امام صادق (ع) به حسّان آموزگار فرمود : برای تعلیم پاداش مگیر و دانش آموزان در آموزش نزد تو مساوی باشند و برخی را بر برخی دیگر برتری و ترجیح نده .
آسان آموزی : رسول خدا (ص) می فرماید : خدای متعالی مرا آموزگار آسانگیر مبعوث فرموده است .
پاداش تعلیم : عبدالرحمن سُلمی به فرزند امام حسین (ع) حمد را آموخت وقتی که کودک آن را برای پدرش خواند ، آن حضرت هزار دینار و هزار لباس زینتی به او داد و دهانش را از مروارید پر کرد . در این مورد به آن حضرت اعتراض کردند . او فرمود : این ، در برابر عطای او ( تعلیم ) چیزی نیست .
(برگرفته از کتاب مفاتیح الحیات اثر آیت الله جوادی آملی)
نظر دهید
