معنای شب برات
برائت به معنی بیزاری و دور بودن، و بری الذمه شدن از دَین، و برات ـ مخفف آن و یا کلمه دیگری از همان اصل ـ سند و نوشته‌ای است که به کسی دهند تا به استناد آن، پول یا هر چیز دیگر را از دیگری بگیرد. در ادبیات به هر حواله یا وارد معنوی برات می‌گویند.
وجه تسمیه این شب به شب برات نیز به قولی آن بوده است که «هر کس در آن عبادت کند و نیکی به جای آرد، بیزاری یابد از دوزخ». بدین ترتیب، در این شب، آمرزش یافتگان از مجازات تبرئه می‌شوند و به تعبیر مجازی، سند آزادی آنان از کیفر دوزخ صادر میشود. به قولی دیگر، شب برات، شب تعیین روزی افراد است و به تعبیر مجازی اسناد ارزاق آنان صادر، و به حکم الهی عمر و رزق هرکس معین میشود.
اعتقاد به صدور برات ارزاق در این شب و اطلاق کلمه چک به برات در فارسی، سبب شده است آن را شب چک نیز بخوانند که معرّب آن لیله الصک است.
عِکْرِمه بربری، از مشاهیر تابعین، و ابن عربی شب نیمه شعبان (شب برات) را همان شب قدر دانسته‌اند.
عامه مفسرین شب قدر را در ماه مبارک رمضان می‌دانند و گروهی از آنان بین آیات ۳ و ۴ دخان ۱۸۵ بقره و آیات سوره قدر جمع کرده و قائل به مرحله ای از نزول قرآن در لیله مبارکه شده‌اند و مصداق آن را شب برات دانسته و گفته‌اند که پاره ای از مراحل تقدیر اعمار، تقسیم ارزاق، و تعیین حاجیان در این شب انجام می‌گیرد.
نام‌های دیگری نیز بر آن نهاده‌اند، مانند لیله مبارکه، رحمه، برائه شب نسخه، فرق، عَرْض حکم، قضا، قَدَر شک.
وعده آمرزش و اجابت دعا در شب پانزدهم شعبان و تقسیم ارزاق و تقدیر اعمار در این شب در روایات شیعه نیز آمده است. هرچند از این شب به نام شب برات کمتر یاد شده است، تشابه اعتقادات شیعیان و سنیان و عبادات آنان در شب پانزدهم شعبان و شب برات در روایاتی از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم، حضرت علی علیه‌السلام، دعای امام سجاد علیه السّلام در شب نیمه شعبان به روایت شیخ طوسی در مصباح المتهجد و سید بن طاوس در اقبال و حدیثی از امام صادق علیه السّلام در خور توجه است. در روایتی از امام رضا علیه السّلام لیله الصکاک همان شب قدر دانسته شده است نه شب نیمه شعبان. ظاهر این روایت با روایات پیشین چندان مطابقت نمی‌کند؛ زیرا تقسیم صکاک تعبیری مجازی از همان تقسیم ارزاق و تقدیر اعمار است و در روایتی پایان یافتن زندگی با نزول صکاک تعیین میشود.
باوجود شباهت‌هایی میان اعمال عبادی و فلسفه و معنای شب برات، در نحوه انجام این عبادات میان فرق صوفیه و اهل سنت و نیز شیعیان اختلافاتی وجود دارد، از جمله: به جماعت خواندن نماز شب برات که برخی از سنیان و کلیه شیعیان آن را حرام می‌دانند (در فقه شیعه هیچ نمازی را که ذاتاً مستحب باشدـ و نه آنچه در اصل واجب بوده و در شرایط خاصّی مستحب شده ـ نمی‌توان به جماعت خواند). اما برخی از اهل سنت این نماز را هم مانند نماز غیر واجب تراویح می‌دانند که می‌توان به جماعت خواند
در پاره ای از نواحی کردستان، در این شب، در مسجدها و تکیه‌ها و خانقاه‌ها و منازل، دعاو نماز مخصوص (به جماعت و غیر جماعت) خوانده میشود؛ و عقیده بر این است که در شب برات، روزیِ بندگان از نو تقسیم خواهد شد و دعا برای افزایش روزی مستجاب است و هرکس آن شب سیر نخورد، در طول سال سیر نخواهد شد؛ ازاینرو همه خانواده ها، غذای مخصوص (پلو خورشت، کشمش پلو، رشته پلو و نظایر آن) تهیه می‌کنند، و فقیران را نیز در تهیه آن یاری می‌دهند، و به این کار «کاسه جشن» می گویند.
همچنین در نقاط مختلف شبه قاره هند مراسم گوناگونی برپا میشود که زیارت اهل قبور، تلاوت قرآن و اطعام و صدقه به مساکین برای آمرزش مردگان از آن جمله است (به استناد یک روایت، رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم در شب برات به قبرستان مدینه رفتند و برای مردگان از خدا آمرزش خواستند). پختن نوعی حلوا و شیرینی مخصوص و خیرات کردن آن، از دیگر مراسم این شب است. در این باره اشاره و تأکید رسول اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلّم به عزاداری برای حمزه علیه السّلام پس از شهادت وی در غزوه احد، موجب شده است تا مسلمانان هند برای یاد کردن وی در شب برات توجه و تقدم ویژه ای قائل شوند. سوزاندن عود و روشن کردن شمع، دادن هدایا بویژه اسباب و آلات آتش بازی به کودکان از دیگر آیین‌های شب برات است.
از دیگر سرزمین‌هایی که مراسم مختلف شب برات، از جمله چراغانی، در آن‌ها برگزار می‌شده، خراسان، عراق،دمشق، مکه، مصر بوده است. و در روزگار ما نیز اجرای این مراسم در مصر و افغانستان ادامه دارد.
در متون ادبی فارسی، از جمله اشعار رودکی، مواعظ سعدی و اشعار سنایی از شب برات یاد شده است. در ادبیات اردو نیز ناسخ به این شب و مراسم ویژه آن در هند اشاره می‌کند.
******************************
با عضو شدن در کانال تلگرام ما هر روز از مطالب علوم عرفانی و ادعیه اذکار و همچنین از مطالب روز روانشناسی هیپنوتیزم و یوگا و موفقیت در گوشی خود در اختیار داشته باشید و در گوشی خود مطالعه کنید.
برای عضویت وارد لینک زیر شوید
http://telegram.me/inapplyoriginal
بعد از کلیک پنجره ای باز میشود و روی دکمه ok کلیک کنید و سپس وارد کانال ما میشوید در این صفحه در پایین صفحه روی دکمه join کلیک کنید تا برای همیشه عضو کانال ما شوید.
******************************
معنای شب برات
