مراتب ذکر خفی و ذکر جلی
عرفان می گویند ذکر خفی مراتبی دارد مرتبه اول ((حالت مراقبه )) مرتبه ی دوم (( حالت خرق عادت )) مرتبه ی سوم (( حالت خلسه ) و مرتبه ی چهارم (( فنا فی اللهی )) و از خود بی خود شده و از خدا اگاهی یافتن است افراد به هر مرتبه ای از مراتب فوق که برسند کارشان هم در همان مرتیه خواهد بود
ذکر جلی دو نوع است
١- برای سرور و تحریک روح ( در مدح و توصیف خدا )
خاصیتش این است که انسان را از کدورت و غبار مقتضیات مادیّات نفس امّاره ، تصفیه می کند.
٢- برای تقرّب به خداست ؛ اذکاری هستند که اسماء جلاله خدا ( الله ، حیّ ، قیّوم ، … ) در آن باشد.
اگر جمعی هماهنگ و هم هدف باشند ( چون اجتماع مقدم بر خود است )
ذکر جلّی مقدم و بر ذکر فردی است ( نماز جماعت )
ولی اگر چنین شرایطی نباشد ، ذکر فردی ، حال معنوی ایجاد خواهد کرد. البته به صورت مطلق نمی توان ذکر جلّی را بر ذکر خفّی ترجیح داد. مثلا وقتی به حال فنا فی الله محض رسیدیم دیگر بحثی در نوع اذکار نمی ماند؟ زیرا انسان محو لقای خدا شده است.
ذکر برای فرح و سرور ، نوعی ورزش برای روح است. میزان و مقدار اذکار معین است و نباید کم و زیاد شود.
مثلا اگر قرار است ١١٠ مرتبه علی بگوید ؛
– نباید کم و زیاد شود
– فقط همان اسم باید تکرار شود
– اضافه بر آن چیزی نگوید
اگر کسی در عبادت دسته جمعی شرکت کرد و حواسش هم جمع بود ، هم فیض فردی می برد و هم به تعداد شرکت کنندگان به او فیض می رسد. حال اگر شرکت کنندگان حواسشان جمع نباشد ، خودشان را از فیض محروم کرده اند و الّا آندسته که حواسشان جمع بوده از هر دو طرف فیض می برند.
.
