قمردر صورت عقرب یا برج عقرب؟

قمردر صورت عقرب یا برج عقرب؟

این اختلاف که منظور از قمر در عقرب چیست آیا منظور بودن قمر در خود برج عقرب است و یا در صورت آن؟ وجود دارد.

علامه حسن زاده آملی ( حفظه الله ) در کتاب دروس معرفه الوقت و القبله، الدرس خامس و العشرون -خاتمه فی الفرق بین البرج و الصوره-، ص ۱۵۵ به صورت مبسوط در این باره بحث می کنند و برخی از اقوال فقها را نیز مطرح می نمایند:

ایشان سه نظر را مطرح می کنند.

۱- نظر منجمان که گویند: منظور از قمر در عقرب بودن قمر در برج عقرب است. ایشان در ادامه مطلب، موافقان این قول را جناب فاضل هندی و شهید ثانی معرفی می کنند.

۲- نظر عموم مردم که گویند: منظور از قمر در عقرب بودن قمر در صورت عقرب است. مرحوم صاحب جواهر از موافقان این نظریه اند.

آنچه منظور روایات است همان صورت عقرب است که عموم مردم نیز می توانند آن را در آسمان مشاهده و با آن برخورد نمایند. لذا آنچه ملاک قرار گرفته عرف مردم است نه محاسبات ریاضی دقیق منجمان، چون عموم مردم مکلف به رعایت این دقت های ریاضی نیستند و برای آنان سخت و مشقت آور است.

۳- نظر برخی از فقها که گویند: در اینجا باید احتیاط کرد و جمع نمود. آیت الله سید کاظم یزدی طباطبایی از طرفداران این قول می باشند.

علامه حسن زاده در جمع بندی نظر خود را اینگونه مطرح می کنند:

آنچه موافق احتیاط است همین جمع بین صورت و برج است. و بهترین و موثق ترین این نظریه ها همان قول دوم است یعنی منظور از قمر در عقرب بودن قمر در صورت عقرب است. آیت الله حسن‌زاده آملی در هزار و یک کلمه، کلمه ۵۵۴/صفحه ۲۲٫ فرق میان برج و صورت و منازل قمر را توضیح داده اند و برخی از اقوال بالا را مطرح کرده اند.

نگارنده هم با قول دوم موافق است، علاوه بر ادله این قول باید دانست که در زمان معصومین صور فلکی با بروج فلکی اختلاف داشته اند لذا بعید است که معصومین بدان حواله داده باشند. در هر حال احتیاط بهترین مسیر خواهد بود.

احتیاط آنست که جمع کرد بین برج و صورت یعنی صبر کرد که قمر هم از صورت و هم از برج عقرب خارج شود که حدود یک یا دو روز بیشتر طول می کشد که قمر پس از خروج از صورت از برج قمر نیز خارج شود. برای فهم زمان قمر در عقرب نیاز به محاسبات دقیق نجومی هست که برخی از تقویمها انجام داده اند لذا ما نیز این ایام را برای سال جاری با مقابله کردن چند تقویم معتبر برای شما انجام داده ایم. البته خوبست که یک یا دو روز هم احتیاط در قبل و بعد این ایام هم داشت

– بر مبنای صور فلکی ( که منجمین هندی بر این مبنا تقاویم استخراج میکنند ) .

البته بنده در چند سال اخیر در بازار تقاویمی رو دیده ام که بر مبنای صور فلکی استخراج شده اند .

۲ – بر مبنای بروج فلکی ( که منجمین ایرانی ، یونانی ، بابلی و….. بر این مبنا تقاویم استخراج میکنند ) .

در این بین مشکلی وجود دارد ( البته این مشکل از عقل ناقص بنده است که نمیتونم فهم احادیث بکنم ) و آن اینکه امام صادق ( اروحنا له الفدا ) فرموده اند

امام صادق ( علیه السلام ) : هر کسی به مسافرت رود و یا ازدواج کند درحالی که قمر در عقرب است خوشی نخواهید دید .

و چون مشخص نیست که قطعا منظور امام صادق ( اروحنا له الفدا ) برج عقرب است یا صورت عقرب ، بنده زمان بودن قمر هم در برج عقرب و هم در صورت عقرب را استخراج میکنم تا مطمئن شویم که به فرمایش امام صادق ( اروحنا له الفدا ) عمل کرده ایم .

نکته دقیق علمی

آنچه از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السّلام در اجتناب از برخى امور مانند عقد ازدواج، اقدام برای انعقاد نطفه و سفر، هنگام قمر در عقرب وارد شده است، آیا مراد، بودن قمر (ماه) در خود برج عقرب است و یا در صورت آن؟

(«صورت فلکی» به مجموعه چند ستاره گفته می‌‌شود که شکلی خاص را در ذهن بیننده القاء می‌‌کنند، در حالی که «برج» به هر یک از تقسیمات دوازده‌‌گانه دائره‌البروج اطلاق می‌‌شود و چون ستاره‌ها به مرور زمان، در حرکتند، بین صورت‌های فلکی و برج‌های تعیین شده، فاصله افتاده است.)

ارباب نجوم، ملاک استنباط را از هر جهت به خود بروج می‌‌‌دانند، نه به صور آنها.

اکثر فقها هم گفته‌اند مراد از قمر در عقرب، برج عقرب است نه صورت و منزل آن.

آیت الله حسن‌زاده آملی در هزار و یک کلمه، کلمه ۵۵۴ می‌فرماید: «در هیچ کتب فقهى، قمر در عقرب را به غیر از آنچه که در نزد ارباب هیئت متعارف است، نگفته‌‏اند

خلاصه کلام اینکه مراد، برج عقرب است اما درباره صورت نیز احتیاط ترک نشود بهتر است.

این سؤال و جواب فقهی را به بیان ساده‌تر نیز توضیح دهم و آن اینکه کره ماه در هر یک از این صورت‌‌های دوازده‌‌گانه (حمل، ثور، جوزاء، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو و حوت)، یک دوازدهم طول ماه قمری قرار می‌گیرد. (حدود ۲ روز و ۱۱ ساعت)

به عنوان مثال، در هر ماه قمری، کره ماه (قمر) حدود دو روز و نیم در برج و صورت‌ فلکی عقرب خواهد بود. پس از گذشت صدها سال از تعیین برج‌ها، صورت فلکی، از برج نجومی تعیین شده (که در واقع، موقعیت‌‌‌های ۳۰ درجه‌ای از پیش تعیین شده بود) کمی فاصله گرفته است. چرا که ستاره‌ها (به اصطلاح، ثوابت) نیز در حال‌ حرکتند. (حرکت‌ آنها در مقایسه با زمین، به قدری آهسته است که ثوابت گفته شده)

از این رو، در حال حاضر، بین «برج» و «صورت فلکی» فاصله وجود دارد لذا این سؤال مهم پیش می‌‌آید که منظور از کراهت سفر و ازدواج در زمانی که قمر در عقرب است به چه معناست؟ آیا به این معناست که قمر در صورت فلکی عقرب است یا این که قمر در برج عقرب است؟

اکثر فقها گفته‌اند مراد برج عقرب است و برخی گفته‌اند مراد صورت فلکی عقرب است و به نظر می‌رسد حق با اکثریت فقهاست ولی احتیاطا اگر هر دو لحاظ شود بهتر است چنانکه استاد علامه حسن زاده آملی در پایان چنین فرموده‌‌‌اند.

روش احتیاط هم این است که چون قمر (کره ماه) هر دو روز و نیم – برابر ۶۰ ساعت – از مقابل هر برج و از جمله برج «عقرب» عبور مى‌‌‌کند، بهتر است حدود ۲۴ ساعت بر آن دو روز و نیم افزود و جمعاً سه روز و نیم تا چهار روز صبر و احتیاط نمود و سپس در امر ازدواج، صیغه عقد را اجرا کرد.

ماه (قمر، moon) در طول یک ماه قمری، که حدود ۲۹.۵ روز هست، یک بار به‌طور کامل دور زمین می‌چرخد! این یک دور کامل، به دوازده قسمت مساوی تقسیم شده (۱۲ تا ۳۰ درجه) و برج‌هایی نیز برای هر یک از این دوازده صورت فلکی انتخاب شده: «حمل، ثور، جوزاء، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، حوت، دلو، جدی». هر یک از این نام‌های دوازده‌گانه، متناسب با صورت فلکی ستاره‌های دوردستی است که ماه در مقابل آنها می‌باشد.

قمر در هر یک از این صورت‌های دوازده‌گانه، یک دوازدهم طول ماه

قمری (یعنی حدود ۲ روز و ۱۰ ساعت و ۴۸ دقیقه) صبر می‌کند.

پس از گذشت صدها سال، صورت فلکی، از برج (که در واقع موقعیت و پوزیشن‌های ۳۰ درجه‌ای از پیش تعیین شده بود) کمی فاصله گرفت. در حال حاضر، حدود ۲۸ درجه (دقیقاً ۲۷.۹۶ درجه) بین «برج» و «صورت فلکی» اختلاف وجود دارد. یعنی حدود یک برج!

لذا اگر مثلا حدود ۲.۵ روز قمر در «برج عقرب» باشد، ۲.۵ روز بعد قمر در «صورت فلکی عقرب» هست. البته همان‌طور که گفته شد، این اختلاف ۲۸ درجه است نه سی درجه، لذا کمی همپوشانی دارند.

 

قمردر صورت عقرب یا برج عقرب؟