خواص و فوائد اسم الصمد
(صمد ) به معنی بزرگ و مقصود در جمیع حوایج است و آن کس است که نمی خورد و نمی آشامد و نمی خوابد و آن وجودی است که چون چیزی را اراده کند می شود ( صمد ) تفسیر به ( لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفواً احد) شده است و در اخبار تفاسیر بسیار برای این اسم وجود دارد که ذکر انها در این مختصر نگنجد و بسیار گفتن این برای رفع گرسنگی نافع است و مداومت بر این اسم سبب بی نیازی و رجوع مردمان در حوایج به اوست و نقش کردن این اسم بر صفحه ای سربی و همراه داشتن ان موجب حفظ از احتلام است و اگر کسی این اسم را بر کاغذی بنویسد و با روغن زیتون ان را محو نماید و سپس ان روغن را به مارگزیده یا عقرب گزیده بیاشاماند از درد ناشی از زهر عافیت یابد و هر کس به سر درد شدید (صداع) مبتلا شود حرف (ص) صمد را نود ۹۰ بار بنویسد و بر خود ببندد یعنی بر دستمال نهد و بر سر بندد فوراً عافیت یابد ( انشاء الله ) و هر کس این اسم را بسیار گوید او را از هیچ کس خوف و بیمی نباشد و هر کس که در سحر گاهی وضو ساخته روی بر زمین گذارد و صد و یازده مرتبه ۱۱۱ این اسم را بخواند از اهل یقین گردد و خواندن این اسم به عدد کبیرش که صد و سی و چهار است ۱۳۴ موجب زیادت رزق است و همراه داشتن این نقش ( مربع پایین) فواید بسیاردارد
و سوره ی توحید که در بر دارنده ی این اسم مبارک است خواص فراوان و اجر و پاداش بی شمار را به همراه دارد که در کتابهای مفصل یاد اوری شده شده است و اگر کسی مکسر این سوره را در مربع هشت در هشت بنویسد و در ان نظر کند ثواب یک ختم قران در نامه ی عملش نوشته شود و ایمان او محفوظ ماند و از شر دشمنان و جادوگر در امان باشد مربع هشت ضلعی به صورت زیر می باشد
نیز همراه داشتن مربع فوق این خواص رانیز در بر دارد از جمله اگر در میان زن و شوهر خصومتی باشد با مشک و زعفران بر داخل کاسه ی چینی بنویسد
( یا صمد من غیر شبیه فلا شیی کمثله )
سپس ان را با اب چشمه بشوید و چون زن و شوهر از ان بنوشند در بینشان سازگاری پیدا شود و دیگر خصومت نکنند
و هر کس که در روز سه شنبه به هنگام زوال خورشید پانصد و ده حرف (ث) بنویسد و در حال نوشتن مکرر بگوید ( یا دائم یا صمد ) و سپس ان نوشته را در دیوار خانه رو به روی قبله باشد بیاویزد در کارها ثابت قدم باشد و مال حرام با روزی او مخلوط نگردد و اگر این نوشته را در کوزه ی ابی اندازد و زن و شوهر از ان بخورند هرگز خصومت نکنند
پژوهه ی نخست در مفهوم (صمد )
الصمد از اسماء خداوند به معنی بی نیاز و مقصود نهایی می باشد که در قران مجید یک بار استعمال است
( مرحوم کلینی ) (ره) در اصول کافی ج۱ ص ۱۲۳ دو روایت در توضیح معنای (صمد) نقل می کند که روایت اول از داود بن قاسم جعفری است به این مضمون داود به امام جواد (ع) عرض کرد فدایت شوم معنای (صمد ) چیست حضرت فرمود ( سید مطاع و بزرگی که ماجا و مقصود حوائج بزرگ و کوچک است ) روایت دوم در این باب از جابربن یزید جعفی است که می گوید از امام صادق (ع) دلیلی برای توحید مطالبه کردم فرمود ( همه اسماء پروردگار که به انها خوانده می شود مبارک است واو در ذات لایزالش متعالی و بزرگ است او را در ازل کسی یکتا نخواند بلکه او ذاتاً تنها و منفرد بود و بعد که خدا موجودات را خلق نمود به احدیتش عرفان و معرفت پیدا کردند و امر فرمود که به توحیدش اعتراف کنند او ( واحد و صمد و قدوس ) است و همه ی موجودات عبادت او می کنند و همه ی حوائج به سمت اوست و عملش بر همه چیز احاطه دارد
همچنین امام فخر رازی تفاسیر بر گرفته از معنی بسیط الحقیقه کل الاشیاء و لیس بشیء منها واژه ی صمد را به طور خلاصه به شرح زیر بیان نموده است ۱ ) صمد به معنی غنی ۲) کسی که فوق او نیست ۳) کسی که بعد از نابودی خلقش باقی است ۴) کسی که ازلی و ابدی است و فرض زوال برای او نمی شود ۵) کسی که نمی میرد و ارثی وانمی گذارد ۶) کسی که به صفت کسی متصف نیست و کسی به صفت او متصف نمی باشد ۷) پاک از هر عیب و دانای هر نهان ۸) کامل در ذات صفات و افعال ۹) کسی که خلق را بر حسب نهایت اگاهیش به وجود اورد و عقول از رسیدن به سر حکمتش ناتوانند ۱۰) کسی که چشمها و بصیرت ها او را در نمی یابد و او انها را در می یابد
۱۱) کسی که نزّه از حدوٍ و زوال است و ۱۲) کسی که نزّه از قبول نقصان زیاده تغییر تبدّل زمان وقت ساعت مکان حیّز و جهت است
پژوهه ی دوم معنای صمد
برای صمد در روایات و کلمات مفسران و ارباب لغت معنای زیادی ذکر شده است راغب در مفردات می گوید صمد به معنی اقایی و بزرگی است که مردم برای انجام کارها به سوی او می روند و بعضی گفته اند صمد به معنی چیزی است که تو خالی نیست بلکه پر است در مقاییس اللغه امده است که صمد دو ریشه اصلی دارد یکی به معنی قصد است و دیگری به معنی صلابت و استحکام و این که به خداوند متعال صمد گفته می شود به خاطر این است که بندگانش قصد درگاه او می کنند و شاید به همین مناسبت است که معانی متعدد زیر نیز در کتب لغت برای صمد ذکر شده است
امام حسین (ع) در حدیثی برای صمد پنج معنی بیان فرموده است
۱-صمد کسی است که در منتها ی سیادت و اقای است
۲- صمد ذاتی است دائم و ازلی و جاودانی
۳- صمد وجودی است که جوف ندارد
۴- صمد کسی است که نمی خورد و نمی اشامد
۵- صمد کسی است که نمی خوابد شریک ندارد و حفظ چیزی بر او مشکل نیست و چیزی از او مخفی نمی ماند
در عبارت دیگر امده است صمد کسی است که تغیرات کون و فساد ندارد و بعضی نیز گفته اند صمد کسی است که هر مقت چیزی را اراده کند می گوید موجود باش ان هم فوراً موجود می شود
در حدیثی می خوانیم که محمد بن حنیفه از امیر مومنان علی (ع) در باره ی صمد سئوال کرد حضرت فرمود
تاویل صمد ان است نه اسم است و نه جسم نه مانند و نه شبیه دارد و نه صورت و نه تمثال نه حد و حدود نه محل و مکان نه (کَیف) و نه (اَین ) نه اینجا و نه انجا نه پر است و نه خالی نه ایستاده است و نه نشسته نه سکون دارد و نه حرکت نه ظلمانی است نه نورانی نه روحانی است و نه نفسانی و در عین حال هیچ محلی از او خالی نیست و هیچ مکانی گنجایش او ار ندارد نه رنگ دارد و نه بر قلب انسانی خطور می کند و نه بو برای او موجود است و همه ی اینها از ذات پاکش منتفی است بحار الانوارج ۳/ ص ۱۳۰ حدیث ۲۱
این حدیث به خوبی نشان می دهد که صمد مفهوم بسیار جامع و وسیعی دارد که هر گونه صفات مخلوت رااز ساحت مقدسش نفی می کند چرا که اسمهای مشخص و محدود و همچنین جسمیّت و رنگ و بو و مان و سکون و حرکت و کیفیت و حد و حدود و مانند اینها همه از صفات ممکنات است بلکه غالباً اوصاف جهان ماده است و می دانیم خداوند از همه ی اینها برتر و بالاتر است ولی نباید فراموش کرد ( صمد ) ( همان طور که در اغاز پژوهه گفته امد ) در اصل لغت به معنی شخص بزرگی است که همه ی نیازمندان به سوی او می روند و از هر نظر کامل است و ظاهراً بقیه ی معانی و تفسیر های دیگری که برای ان ذکر شده است به همین ریشه باز می گردند
.
